De lente is misschien wel bij uitstek het seizoen van hoop: de heerschappij van de koude winter is voorbij, de zon wint aan kracht en de natuur komt uit haar winterrust. Met name de vroege bloeiers, zoals bloembollen (sneeuwklokjes, winterakonieten, krokussen, hyacinthen, narcissen enz.), maar ook veel bomen, struiken en vaste planten bieden de weer ontwaakte insekten nectar om op kracht te komen en de mens vaak een mooi bloemenspektakel. Van oudsher zag men in de vroeg bloeiende planten echter vooral de natuurlijke levenskracht, die een plant van een koude winterstand in korte tijd in stralende bloei kon zetten. Zowel blad als bloem en soms ook andere delen van de plant (zoals stengels en wortels) werden in de vroegere kruidengeneeskunde dan ook veelvuldig ingezet om hardnekkige (winter-) kwalen te bestrijden.
De betonie is een vaste plant, die behoort tot de familie van de munt. Het blad is getand en elliptisch van vorm, terwijl de roze bloemetjes in een aar- of kaarsvorm staan. De bloeitijd valt aan het einde van de lente (eind mei-begin juni) en duurt tot ver in de zomer. De betonie gedijt op niet te droge, lemige, liefst kalkrijke grond en groeit van nature langs bosranden, in weilanden en op heidevelden, maar helaas is de plant zo zeldzaam geworden, dat ze in Nederland en België op de Rode Lijst is terechtgekomen.
De actieve bestanddelen van de betonie zijn onder meer: stachydrine, betonicine, betaïne, choline en tannines. Geneeskundig gezien werkt betonie versterkend op het zenuwstelsel en het geheugen. Daartoe werd van blad en bloemen van de betonie een aftreksel of een tinctuur gemaakt voor inwendig gebruik. Ook kan het middel hoofdpijn, spanningen en stress verlichten en de spijsvertering stimuleren.
NOTA BENE: NIET gebruiken tijdens de zwangerschap.
Het duizendblad is een vaste, wilde plant met schermen van kleine witte tot roze bloemhoofdjes. De naam millefolium komt van het dubbele veerachtige blad, dat uit talrijke kleine blaadjes lijkt te bestaan. De bloeitijd valt aan het einde van de lente en kan tot diep in de herfst doorgaan.
In het wild komt het duizendblad vooral voor in grasland en langs wegbermen, maar gecultiveerde vormen kunnen ook in de siertuin goed worden toegepast. In vroeger tijden, vòòr de ontdekking van de hop als (beter) ingrediënt, werd het duizendblad volop gebruikt bij het bierbrouwen. Tot in de 17e eeuw at men de plant ook wel als groente: het jonge blad, dat een zoete, iets bittere smaak heeft, werd bereid als spinazie of het werd aan de soep toegevoegd. Voor geneeskundig gebruik werden alleen de bovengrondse delen van het duizendblad verwerkt voor zowel inwendig (aftreksel of tinctuur) als uitwendig (kompres of omslag) gebruik. De actieve bestanddelen van het duizendblad zijn onder meer vluchtige etherische oliën, sterolen en alkaloïden. Als kruidengeneesmiddel werd het vooral ingezet om zijn vochtafdrijvende en bloedstelpende werking. Ook is duizendblad bevorderend voor de spijsvertering en stimuleert het de galvorming en de bloedsomloop. Verder geldt het als krampwerend en als verlichtend bij hooikoorts.
NOTA BENE: kan allergische reacties veroorzaken.
De echte of gulden sleutelbloem is een vaste, vrij zeldzame plant met gele, klokvormige bloemen, die in het wild vooral langs bosranden en in weilanden voorkomt. De bladeren zijn langwerpig en getand; samen vormen ze een rozet, van waaruit de lange, behaarde bloemstengel groeit. De bloemen zijn geel en hebben een oranje centrum. De bloeitijd van deze sleutelbloem loopt van april tot juni.
De echte sleutelbloem staat in de kruidengeneeskunde al heel lang bekend om zijn sterke werking. Van de plant worden zowel de bloemen, de bladeren als de wortels gebruikt voor het bereiden van een aftreksel, een tinctuur of een zalf. De actieve bestanddelen zijn onder meer antioxidanten zoals flavonoïden, fenolen en triterpenoïde saponinen. De werking is ontstekingsremmend, krampwerend en kalmerend (bijvoorbeeld bij slapeloosheid). Bij hoest kan slijmvorming worden tegengegaan en uitwendig wordt het ook wel gebruikt tegen puistjes.
NOTA BENE: niet innemen bij een allergie voor aspirine of bloedverdunnende/antistollingsmiddelen.
De grote brandnetel is een vaste plant met een onopvallende bloei. Brandnetels groeien uitstekend op zonnige plekken, vaak op onbewerkt of braakliggend terrein. De plant is vooral berucht voor de huidirritatie en jeuk, die aanraking van de (bovenkant of zijkant van) de bladeren met zich meebrengt. Dit wordt veroorzaakt door brandharen op het blad, die stoffen zoals histamine en verschillende zuren bevatten en waarmee de plant zich tegen vraat en beschadiging probeert te beschermen.
Aan de onderkant van de bladeren zitten echter geen brandharen, zodat ze (van onder naar boven) geplukt of geoogst kunnen worden. Jong blad en wortels kunnen zowel als geneesmiddel als in de keuken worden gebruikt; wanneer de bladeren namelijk gedroogd of gekookt worden, verliezen de brandharen hun werking. Culinair kan de brandnetel dan ook worden gebruikt als thee, (gekookte) groente of in de soep. De actieve bestanddelen van de brandnetel zijn onder meer flavonoïden, histamine en acetylcholine. Geneeskundig wordt van de brandnetel veelal een aftreksel (thee) of een zalf bereid; deze werken anti-allergisch (bijvoorbeeld bij hooikoorts) en ontstekingswerend. Verder is brandnetelzalf uitstekend te gebruiken bij huidirritaties, zoals bijvoorbeeld eczeem, artritis, jicht en verstuikingen.
Het herderstasje is een kleine, vaste plant, die een bladrozet (met penwortel) op de grond vormt, waaruit de bloemstengel tot wel 60 centimeter hoog kan uitgroeien. De 
plant (die door velen als onkruid wordt gezien) bloeit van maart tot het einde van de zomer met trosjes vierbladige, witte bloemen. De zaaddozen zijn hartvormig. Het herderstasje is winterhard, houdt van zon of halfschaduw en verspreidt zich gemakkelijk over goed waterdoorlatende, vruchtbare grond; je vindt de plant dan ook vaak in akkerland. Vroeger werden de jonge rozetblaadjes verwerkt in salades of soepen. Bekender zijn echter de geneeskundige toepassingen. Daarvoor worden alleen de bovengrondse delen van de plant gebruikt, waarvan men aftreksels of tincturen bereidt. De actieve bestanddelen zijn onder meer flavonoïden, mono-amine en acetylcholine. Tot de geneeskundige eigenschappen worden gerekend: ontstekingsremmend, bloedstelpend en vochtafdrijvend. Het herderstasje kan neusbloedingen stoppen en is – vooral in combinatie met maretak en meidoorn – bekend als middel tegen hoge bloeddruk en blaasontsteking.
NOTA BENE: NIET gebruiken tijdens de zwangerschap.
Het kleefkruid is een kruipend familielid van het bekendere lievevrouwebedstro. Het heeft smalle, eennervige bladeren, die in kransen van zeven bij elkaar staan, en kleine, onopvallende witte bloemetjes. De plant bloeit van mei tot diep in de herfst, waarna er kleine groene of paarsachtige vruchtjes ontstaan.
De naam ‘kleefkruid’ dankt de plant aan de vele minuscule haakjes, die aan de stengel en vooral de vruchtjes zitten; ze kleven daarom snel aan voorbijgangers (zoals de vacht van dieren) en kunnen zich op deze wijze over een groot gebied uitzaaien. Het kleefkruid groeit in zowel zon als schaduw en kan dichte matten vormen, waardoor andere planten verstikken. De plant is vaak te vinden tussen brandneteles, dovenetels en fluitenkruid. Voor de geneeskundige toepassing worden alleen de jonge bovengrondse delen (vòòr juli) van de plant gebruikt voor aftreksels of sappen. De actieve bestanddelen bestaan onder meer uit iridoïden, polyfenolzuren en flavonoïden. Het kleefkruid heeft een ontgiftende en vochtafdrijvende werking, kan de bloeddruk verlagen en de nieren en lymfeklieren versterken. Uitwendig werkt een kleefkruidaftreksel verzachtend op een droge huid of bij zonnebrand.
© 2019, foto's: Office.microsoft.com, Pixabay.com, Wikimedia Commons.
Voor meer artikelen van deze schrijfster, zie bijvoorbeeld:
Kruiden-en-vruchten-in-de-seizoenen-herfst-(1)
Kruiden-en-vruchten-in-de-seizoenen-herfst-(2)
Kruiden-en-vruchten-in-de-seizoenen-winter-(1)
Kruiden-en-vruchten-in-de-seizoenen-winter-(2)
Fytotherapie-kruiden-als-basis-voor-de-geneeskunde
Of lees verder op:
https://tallsay.com/oxalis of via
https://oxalisnatuurlijkewegen.wordpress.com/
Mailen, Whatsappen, downloaden, sharen, streamen, Netflixen, YouTuben. We zijn altijd online. Het liefst tegelijk. Bij onze abonnementen krijg je snel internet tot 1000 Mbit/s waardoor je altijd meer dan voldoende internetsnelheid hebt.
Precies!